Το παιδί μας

Το παιδί μας. Ό,τι πολυτιμότερο έχουμε στον κόσμο. Το βλέπουμε από νεογνό μικρούλι να μεγαλώνει, να σχηματίζεται σε μικρό ανθρωπάκι με τη δική του λαμπερή προσωπικότητα, με τον δικό του χαρακτήρα, που τον διαμορφώνει μέσα στο σπίτι μας. Ακούω κάποιες φορές να λένε «είναι μωρό, δεν καταλαβαίνει»… Θέλω να σταθώ σε αυτή την κουβέντα και να ξεριζώσουμε εσφαλμένες αντιλήψεις του παρελθόντος.

Τα παιδιά μας καταλαβαίνουν τα πάντα, σε κάθε ηλικία.

Τα νεογνά καταλαβαίνουν την ανθρώπινη παρουσία, το χάδι, τη μητρική αγκαλιά, τη μυρωδιά της μαμάς, τη φωνή του μπαμπά, τις φωνές από τα αδερφάκια τους. Καταλαβαίνουν την έντασή μας, τη γκρίνια μας, την αναστάτωση, το φόβο ή τον πανικό μας. Το ότι δεν αντιλαμβάνονται τη σημειολογία των λέξεων είναι θέμα ωρίμανσης των αντίστοιχων κέντρων του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος όμως δέχεται όλα τα ερεθίσματα και τα επεξεργάζεται, και η έκφραση του μωρού μας είναι είτε το κλάμμα και η ανησυχία, είτε το χουχούλιασμα και η γαλήνη.

Στο μικρό βρέφος όλα αυτά τα ζουζουνίστικα παιχνίδια και λογάκια στοργής των γονιών και των οικείων μεταφράζονται σε απίστευτη ορμονική έκρηξη μέσα στον εγκέφαλο, και αυτή είναι τα συναισθήματα. Τα συναισθήματα, ή με άλλα λόγια η συναισθηματική νοημοσύνη που αναπτύσσει το βρέφος είναι βασικός παράγοντας σωματικής αύξησης. Αν ένα βρέφος μεγαλώνει σε συναισθηματική αποστέρηση, θα δει κανείς στην παιδική του ηλικία ότι  μένει στάσιμο στις καμπύλες ανάπτυξης, και αυτό λέγεται ψυχοκοινωνικός νανισμός.

Τα συναισθήματα επηρεάζουν ενδοκρινολογικές λειτουργίες που συμβαίνουν στον εγκέφαλο, με ορμόνες που εκλύονται όπως οι ορμόνες του θυρεοειδούς, η αυξητική ορμόνη και άλλες. Ζωντανό παράδειγμα αυτής τη διαδικασίας είναι η ευαισθησία που παρουσιάζει η προλακτίνη σε ορμόνες του στρες, μειώνοντας την παραγωγή γάλακτος στη θηλάζουσα. Μπορεί να έχετε ακούσει ιστορίες μαμάδων που από ένα ισχυρό στρες, τους κόπηκε το γάλα. Αντίθετα, η στοργή που πλημμυρίζει τη μαμά κατά την επαφή δέρμα με δέρμα με το μωρό της είναι το βασικό συστατικό για επιτυχημένο θηλασμό, γιατί εκλύει ποσότητες προλακτίνης.

Η μη ανταπόκριση στο κλάμα, η στέρηση της αγκαλιάς και του μητρικού χαδιού γεμίζουν το βρέφος με ανασφάλεια και απόγνωση. Διάφορες μέθοδοι πειθαρχίας του προηγούμενου αιώνα όπως το ελεγχόμενο κλάμα, «άστο να κλαίει και μην το παίρνεις αγκαλιά, εκεί είναι δεν θα πάθει τίποτα, θα κουραστεί και θα κοιμηθεί» επιτείνουν το αίσθημα που έχει το βρέφος ότι είναι ανήμπορο να αυτοεξυπηρετηθεί και κανείς δεν έρχεται να το βοηθήσει. Φοβίες και άγχη που έρχονται στη μετέπειτα ενήλικη ζωή είναι συχνά καθοριζόμενα από άγχη της βρεφικής ηλικίας.

Υπάρχουν στην ιστορία καταγεγραμμένα περιστατικά από τα λεγόμενα «feral children», παιδιά που βρέθηκαν να μεγαλώνουν τυχαία στη ζούγκλα  –τύπου Μόγλης, ή σε σπίτια που εγκαταλείφθηκαν από γονείς, τα οποία μεγάλωσαν σαν αγρίμια. Αυτά τα παιδιά σε πλήρη συναισθηματική και κοινωνική αποστέρηση με την έννοια της ανθρώπινης παρουσίας, δεν μπορούσαν να αντιληφθούν ότι το χάδι, η αγκαλιά και το φιλί είναι εκδηλώσεις αγάπης. Αντίθετα τα μετέφραζαν σαν επιθετικότητα και απαντούσαν σε αυτά με θυμό και αποτραβιόντουσαν. Και αυτό δυστυχώς  είναι κάτι που αν δεν εγκατασταθεί στα ευαίσθητα πρώτα 2 χρόνια της ζωής, είναι ιδιάιτερα δύσκολο να το κατακτήσουν αργότερα.

Τελευταίο παράδειγμα θα αναφέρω το πώς αντιγράφουν τα παιδιά μας ήδη από τη βρεφική και μεταβρεφική ηλικία, τις δικές μας αντιδράσεις. Αν πχ η μαμά φοβάται τα έντομα ή το σκοτάδι, το γιατρό, ή οτιδήποτε άλλο, το βρέφος αντιλαμβάνεται το άγχος της μητέρας και υιοθετεί παρόμοια αντίδραση.

Για όλους τους γονείς, και ιδιαίτερα για εκείνους τους γονείς που φέτος πρώτη φορά θα γιορτάσουν τα Χριστούγεννα με το μωρό τους, ας δώσουμε όλες εκείνες τις εικόνες αγάπης και ελπίδας που συμβολίζουν τα Χριστούγεννα, με τη βεβαιότητα ότι το μωρό μας καταλαβαίνει τα πάντα…